Hiện nay càng ngày càng xảy ra các vụ điện giật gây tai nạn thương tâm cho các nạn nhân và gia đình. Vấn đề này không có gì mới, đứng trước những nguy cơ trên, mỗi cá nhân khi vận hành tao thác ở những môi trường mang điện, chúng ta phải tự bảo vệ mình trước khi trời cứu.
Chúng ta có thể đi theo thứ tự sau để hiểu rõ, mình sẽ trình bày theo bố cục: Tại sao chúng ta bị giật - Cách phòng chống bị giật - Nếu đã bị giật thì xủa lý thế nào.
(Trong phạm vi bài viết, mình sẽ dùng những thuật ngữ thông dụng, kiến thức cơ bản, không chuyên sâu mong là đem lại sự dễ hiểu cho các bạn)
1. TẠI SAO CHÚNG TA BỊ GIẬT.
Hình ảnh----update later
Dòng điện xoay chiều phát ra từ các nhà máy điện (ở trên núi, ở ngoài biển..), truyền tải một quuãng đường dài hàng trăm hàng nghìn km qua đường dây và các trạm điện để đến nơi tiêu thụ điện (thành phố, khu công nghiệp...) Cho dù có hàng trăm nhà máy điện thì điểm chung của nó là điểm trung tính nối đất, tưởng tượng là trái đất là một điểm trung tính khổng lồ, điện thế = 0V. Do đó khi ta chạm vào nơi nào có điện thế so với đất thì ắt có dòng điện đi qua, theo hướng từ điểm chạm, chạy qua người, rồi xuống đất, vì cơ thể mình như một điện trở, đây là công thức cơ bản của đinh luật ÔM (Ohm, lớp 9 mình đã học ĐL ôm này rồi, I=U/R).
Như chúng ta biết, trong nhà chúng ta, hiệu điện thế sử dụng là 220VAC (V là đơn vị điện áp, AC là Alternating Current, nghĩa là hiệu điện thế xoay chiều 220V), với điện thế này khi ta chạm vào thì dòng điện qua người là I=220/2000<>0.1A=100mA). Số 2000 này ở đâu ra vậy??? Số 2000 là giá trị trung bình thôi nhé. Đây là giá trị tổng trở của người mình từ tay chạm đến chân đứng dưới đất. Giá trị này thay đổi, không cố định, vì nó bao gồm 3 giá trị tổng trở cộng lại: (1) là vị trí tiếp xúc ở tay (nếu trực tiếp sẽ khác, nếu đeo găng tay sẽ khác..) (2) là của thân thể mình (cao, lùn, mập, ốm sẽ khác), (3) là tại vị trí chân tiếp đất (chân không khác, chân trần khác).
Quay lại với con số 100mA ở trên, về nguyên lý thì dòng điện này chạy qua tim chúng ta chỉ cần 20mA là ta đã có hiện tượng bị giật, cao hơn nữa là rung tim, tiếp nữa là co cơ...cao cuối cùng là chết.
Vậy để hạn chế dòng điện này I=U/R, thì ta chỉ bằng cách tăng giá trị R lên cao, đó là dùng găng tay cách điện, dùng sàn cách điện, khi sữa chữa trực tiếp ở nhà thì nên dùng găng, tìm ghế khô kê chân, chân mang giày...Đặc biệt những nơi ẩm ướt, điện trở tiếp xúc chân chúng ta hầy như bằng ), nên tổng trở thấp, dòng qua người sẽ rất cao, cực kỳ nguy hiểm.
Trong một số trường hợp sữa chữa trên cao như leo lên thang, đôi khi điện giật với dòng không lớn, nhưng làm cơ ta giật nên rớt xuống chấn thương nguy hiểm. Cho nên vấn đề này cần phải biết.
Một số bạn cho rằng khi bị giật thì bị hút vào, thật tế không phải vậy, khi bị giật, cơ ta co lại, thần kinh không điều khiển được nữa, cứ vậy dính vào và quá thời gian chịu đựng của tim thì tim ngừng dẫn đến chết.
Trong một số trường hợp bị phóng điện cao áp 22kV (22000V), những nhà trong thành phố gần đường dây trung thế 22kV, tuy sử dụng cáp cách điện, nhưng xin thưa rằng chúng ta không biết chỗ nào cáp bị lõa hóa hư cách điện, hoặc lỗi nhà sản xuất. hoặc lỗi trầy xướt khi thi công, tại điểm đó, sau 5-10 năm vận hành chắc chắn nó sẽ lão hóa. Điều gì xảy ra nếu ta đứng gần, hoặc cầm một cây sào quơ quơ gần đó? Xin thưa là thay vì điện thế bằng không nằm ở điểm gần đường dây (mái hiện, ban công...) nhưng với khoảng cách đó nó không phóng điện được vì tổng trở không khí còn đủ lớn, nhưng với cây sào bạn quở, vô tình bạn dời điện thế bằng OV này lên đỉnh cây sào, và nếu khoảng cách này nhỏ thì nó phóng theo cây sào qua người bạn kết cục là cháy cả cây sào và cả bạn. Vậy bạn đừng chủ quan, nhiều người nghĩ sao ngày thường mình vẫn quơ không sao, thật ra lúc phóng thì có thể lúc mưa, cây sào ẩm ướt, môi trường ẩm ướt, khoảng cách phóng điện sẽ tăng lên.
2. CÁCH PHÒNG CHỐNG GIẬT ĐIỆN
Đối với thiết bị trong nhà, chúng ta có giải pháp nối đất vỏ thiết bị, vì sao, vì khi có chạm điện về lí tưởng thì điện thế vỏ thiết bị chạm là 0V, tuy nhiên nó vẫn có điện do có rơi áp trên đường đi, nhưng rõ ràng giá trị này thấp, nên ta có chạm vào thì ít nguy cơ giật hơn. Cái này thông thưởng ổ cắm điện là 3 chấu, chấu thứ 3 là chấu nối với dây nối đất, tuy nhiên nếu không có dây nối đất nối từ cái ổ cắm điện xuống dưới đất thì cũng như không nhé. Cái này quan trọng lúc mới làm nhà thì có kéo dây tiếp đất (PE) này hay chưa.
Tại khu vực nguy hiểm như toilet, bếp, tủ lạnh...nên lắp RCCB để bảo vệ, nguyên lý của các RCCB này là phát hiện sự sai khác dòng điện vào và ra để cắt, bạn tưởng tượng là bình thường thì dòng vào và ra của thiết bị sử dụng trong nhà bằng nhau (hoặc có khác với sai số thấp 0.5-2%), nhưng nếu khi bị giật thì dòng vào RCCB lớn nhưng dòng ra RCCB nhỏ hơn nhiều do bị chia bỡi dòng điện đi vào người để xuống đât mà không đi ra RCCB, do đó RCCB phát hiện sai khác này sẽ tác động cắt CB. Thiết bị này không quá đắt, ta nên sử dụng nó. Tuy nhiên đùng quá tin vào những gì không phải là của mình làm ra. Mình phải tư duy tự bảo vệ mình trước, không đạt vào cái RCCB của một nước nào không biết sản xuất cho mình xài hén.
Khi sửa chữa nếu cách ly nguồn thì tốt, nếu sữa chữa nóng thì phải có đồ bảo hộ, găng tay, kềm cách điện, giày cách điện...Xin hỏi bạn, nếu đang làm vậy, mà có người lại sờ vào bạn thì sao? Cái này khó đỡ nhỉ? Thì bạn và người đó cùng bị giật nếu người đó không mang đồ cách điện giống bạn, vì dòng điện chạy qua tay bạn, đến chỗ người kia chạm, qua người người kia, rồi xuông đất. Nên khi làm cần phải cảnh báo là đừng ai dụng vào mình.
Xin chia sẽ một ít vấn đề cơ bản, mình sẽ viết thêm các bài sau để các bạn có thêm thông tin. Cảm ơn.
